Hertz Jan Adolf (1878–1943), dramaturg, poeta, krytyk. Ur. 9 II w Piotrkowie, był synem Zenona Feliksa i Ewy. Z przygotowania fachowego i zawodu bankowiec (pracował w banku Landaua, potem jako urzędnik wydziału w PKO w l. 1919–26), od najmłodszych lat poświęcił się działalności literackiej, w szczególności dramatopisarstwu. Teatr już na ławie szkolnej stanowił największe jego umiłowanie. Początkowo marzył nawet o karierze aktorskiej, przy czym grywał często w zespołach amatorskich. Twórczość literacką rozpoczął w r. 1896 sztuką w 4 aktach, pt. Ofiary romantyzmu, która wszakże ani na scenie, ani w druku ukazać się nie mogła z powodu ówczesnych warunków cenzuralnych. W r. 1901 wydał tom prozy poetyckiej Z teki wrażeń, w r. 1902 zaś napisał jednoaktówkę A to już wszystko. W tym czasie rozpoczął współpracę z warszawskim „Przeglądem Tygodniowym”, gdzie objął dział krytyki teatralnej, a następnie, wespół z W. Szukiewiczem, redagował „Niwę Polską”. Właściwym jednak przedmiotem jego zainteresowań i terenem działalności pisarskiej był zawsze teatr. Uwagę publiczności i krytyki zwrócił na siebie wystawioną na scenie Teatru Rozmaitości w Warszawie w r. 1910 sztuką U źródeł cnót. Sztuka ta, jak również kilka dalszych, związanych już raczej z okresem międzywojennym (m. in. Bez tarczy, Błędne drogi, Pod falami, 1931), gatunkowo należały do rozpowszechnionego u nas wówczas jeszcze pod wpływem teatru francuskiego rodzaju pièce à thèse. Największe sukcesy sceniczne H-a przypadają na okres pierwszej wojny światowej, kiedy to w Rozmaitościach warszawskich wystawione zostały dwie sztuki: barwny i efektowny dramat historyczny Książę Józef Poniatowski (1917) i Młody las (1916) – rzecz osnuta na tle strajku szkolnego w Król. Pol.; zwłaszcza ten ostatni utwór, napisany z dużą sprawnością rzemiosła teatralnego (widoczną zwłaszcza w scenach zbiorowych), uzyskał powodzenie zarówno na scenie warszawskiej, jak i na innych scenach polskich, a potem w przeróbce filmowej. H. był również tłumaczem kilku sztuk, m. in. komedii Devala „Mademoiselle” i Fodora „Dr Julia Szabo”. W ostatnich kadencjach przed drugą wojną światową piastował H. godność wiceprezesa Tow. Literatów i Dziennikarzy Polskich, zasiadając również w zarządzie Związku Autorów Dramatycznych. Liczne artykuły krytyczne z życia literackiego i teatralnego opublikował H. głównie w pismach warszawskich, jak „Kultura”, „Prawda”, „Gazeta Poniedziałkowa” i in. Aresztowany na skutek denuncjacji przez gestapo w r. 1943 w Śródborowie koło Otwocka pod Warszawą, popełnił samobójstwo przez otrucie.

Ilustr. Enc. Trzaski; W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Łoza, Czy wiesz, kto to jest; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; – Lorentowicz J., Dwadzieścia lat teatru, W. 1935 V 163–80; Peretiatkowicz A., Sobeski M., Współczesna kultura pol., P. 1932; Wroczyński K., Pół wieku wspomnień teatralnych, W. 1957 s. 253–6; Żeleński T. Boy, Flirt z Melpomeną, Wieczór X, W. (1932); – IBL PAN: Korbut G., Historia literatury pol. (nowe oprac., mszp.); Inst. Sztuki PAN: Simon L., Bibliogr. dramatu pol. (rkp.); – Materiały R. Górskiego.

Red.